จบไปหมาดๆ กับกิจกรรม EDC Pitching (ETDA Digital Citizen Pitching) ปีแรกกับการแข่งขันในหัวข้อ “Digital in Hand แคมเปญ เค้นไอเดีย ศิลปะป้องกันตัวจากภัยออนไลน์” ที่จัดโดย สํานักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ (สพธอ.) หรือ ETDA

พร้อมด้วยเหล่าพาร์ตเนอร์ อันได้แก่ มูลนิธิอินเทอร์เน็ตร่วมพัฒนาไทย, ศูนย์ชัวร์ก่อนแชร์, สำนักข่าวไทย อสมท, และบริษัท เด็กดี อินเตอร์แอคทีฟ จำกัด (Dek-D) เพื่อเปิดโอกาสให้กับผู้ที่สนใจ มีไอเดีย ไม่จำกัดอายุ และการศึกษา ร่วมสร้างสรรค์แคมเปญที่มีเนื้อหาเชื่อมโยงกับหลักสูตร EDC (ETDA Digital Citizen) และยังช่วยตอบโจทย์ในการช่วยสร้างความตระหนักรู้และป้องกันตนเองจากภัยออนไลน์ได้อย่างเหมาะสม เพื่อให้คนไทยเกิดการใช้อินเทอร์เน็ตอย่างสร้างสรรค์และรู้เท่าทัน

สู่การต่อยอดขยายผลของเครือข่ายความร่วมมือ ในการส่งต่อความรู้สู่สังคมร่วมกับ ETDA และพาร์ตเนอร์ ในการร่วมสร้างพลเมืองดิจิทัลที่มีคุณภาพแบบเชิงรุก เพื่อการขยายวงกว้างไปยังพื้นที่ต่างๆ ของประเทศมากยิ่งขึ้น ซึ่งในที่สุดก็ได้ทีมผู้ชนะทั้ง 3 ทีม ที่มีไอเดียสุดสร้างสรรค์และโดนใจกรรมการ

ทีมชนะเลิศ “ไม่เลือกเวลาทำงาน” นิทรรศการ รู้เท่าทันมิจฉาชีพ แบบ Interactive

เกิดขึ้นจากการรวมตัวของคนรุ่นใหม่ ธัญชนก ทั้วสุภาพ, ปกรณ์ นาวาจะ และรณชัย คำปิน ที่ได้มองเห็นปัญหาของการที่คนไทยถูกหลอกทางออนไลน์เพิ่มมากขึ้นรายวัน แต่เลือกที่จะไม่ไปแจ้งความ เพราะกลัวเสียเวลาและการแจ้งความมีกระบวนการที่ยุ่งยาก ซับซ้อน กว่าจะเล่าเรื่องราวให้เจ้าหน้าที่เข้าใจก็ใช้เวลานานและต้องเล่าหลายๆ รอบ

โดยเฉพาะหนุ่มสาว คนรุ่นใหม่ ที่อยู่ในยุคดิจิทัลอาจมองว่าตนเองมีความรู้แล้ว พอถูกหลอกออนไลน์ ก็ไม่กล้าออกมาบอกว่าตนเองคือ เหยื่อที่ถูกโกง เพราะกลัวว่าจะถูกตัดสินว่า ทำไมถึงไม่รู้ และมีความเชื่อลึกๆ ในใจว่า “เราเจ๋ง” เกินกว่าจะบอกคนอื่นว่า “เราเจ๊ง” เลยเลือกไม่ไปแจ้งความ

จนนำมาสู่การสร้างสรรค์เกิดเป็นแคมเปญ “Too Cool to Be Fooled เจ๋งเกินกว่าจะเจ๊ง” แคมเปญสื่อสารความรู้ ในรูปแบบการจัดนิทรรศการแบบ Interactive Exhibition ที่มุ่งสร้างการมีส่วนร่วมด้วยการพาทุกคนไปสัมผัสกับการ “เจ๊ง” จากการถูกหลอก เพื่อวัด “ความเจ๋ง” ของแต่ละคน

ผ่านการจำลองสถานการณ์ในพื้นที่นิทรรศการ ที่จัดขึ้นบนพื้นที่จริงและออกแบบให้ผู้เข้าชมมีประสบการณ์ถูกหลอก แล้วท้าทายว่าเมื่อถูกกลโกงจากหลากหลายรูปแบบ รวมถึงจากธุรกรรมออนไลน์ จะสามารถเอาตัวรอดได้หรือไม่ และถ้าถูกโกง เลือกที่จะเป็นกลุ่มไปแจ้งความ หรือไม่แจ้งความ

ซึ่งแต่ละการตัดสินใจจะแสดงผลออกมาเป็นตัวเลขของความเสียหาย หรือ เงินที่ถูกโกงบนหน้าจอทันที ภายใต้แคมเปญนี้แบ่งนิทรรศการออกเป็น 3 โซน ครอบคลุมกลโกงออนไลน์ที่มาแรงในยุคนี้ ได้แก่ ถูกหลอกจากการซื้อของออนไลน์ ภัยจากแก๊งคอลเซ็นเตอร์ และการถูกหลอกลงทุน เป็นต้น

โดยทีม “ไม่เลือกเวลาทำงาน” มีการวางแผนที่น่าสนใจและมีความตั้งใจว่าหากเป็นไปได้ อยากจะไปจัดนิทรรศการนี้ในเทศกาลงานออกแบบกรุงเทพ (Bangkok Design Week) เพราะจากตัวเลขผู้เข้าชมงานตลอด 5 ปีที่ผ่านมา สูงถึง 1.7 ล้านคน และส่วนใหญ่อายุ 18-30 ปี เป็นกลุ่มที่มีการท่องโลกออนไลน์และมีโอกาสตกเป็นเหยื่อมากเป็นอันดับต้นๆ

ดังนั้น หากทีมไปจัดนิทรรศการที่งานนี้ได้ นั่นเท่ากับว่า พวกเขาจะมีโอกาสในการกระจายองค์ความรู้ ขยายความร่วมมือกับคนรุ่นใหม่ ต่อยอดแคมเปญ “Too Cool to Be Fooled เจ๋งเกินกว่าจะเจ๊ง” สู่วงกว้างในอนาคตต่อไปได้อีกด้วย

อันดับ 2 ทีม “ออนไลน์เมื่อพร้อม” หนังสั้น รู้ทัน-ระวังภัย Digital Footprints

การรวมตัวของ 3 สาววัยใส สริดา แซ่ตัน, สุธาสินี ขาวทอง และอรินดา เกษเพชร นักศึกษาชั้นปีที่ 3 หลักสูตรสารสนเทศศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาดิจิทัลคอนเทนต์และสื่อ จากมหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ ร่วมสร้างสรรค์เกิดเป็นผลงานในแคมเปญหนังสั้น “ออนไลน์เมื่อพร้อม” ทั้ง 3 คนเล่าถึงที่มาของไอเดียนี้ว่า วันนี้คอนเทนต์บนโซเชียลมีเดียจำนวนมาก หลากหลาย ทั้งเหมาะสม และไม่เหมาะสม เช่น คอนเทนต์ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับความรุนแรง เรื่องเพศ เข้าข่าย child porn เป็นต้น

แต่เด็กและเยาวชนที่ยังไม่บรรลุนิติภาวะ กลับเข้าถึงได้อย่างอิสระและง่ายมากๆ ที่สำคัญ ไม่ได้เป็นเพียงผู้รับสื่อเท่านั้นแต่ยังเป็นผันตัวมาเป็นเจ้าของบัญชีและเผยแพร่สื่อเองด้วย จนอาจขาดความรู้ ความเข้าใจและวุฒิภาวะ ทำให้ถูกหลอกไปทำอนาจารหรือพฤติกรรมเลียนแบบโดยไม่ได้คำนึงถึงผลที่ตามมา ว่าในอนาคตสิ่งเหล่านั้นอาจกลายเป็น Digital Footprints ที่จะสร้างผลกระทบมหาศาลหรืออาจนำไปสู่ภัยคุกคามทางออนไลน์ได้ในที่สุด

โดยหนังสั้น “ออนไลน์เมื่อพร้อม” เป็นเรื่องราวที่เน้นสะท้อนให้ผู้ชมที่เป็นกลุ่มเยาวชน ได้ตระหนักถึงความสำคัญของการระมัดระวังในการท่องโลกออนไลน์และการโพสต์สิ่งต่างๆ ที่ในอนาคตอาจกลายเป็นร่องรอยทางดิจิทัล หรือ Digital Footprint ที่จะกลับมาทำร้ายเราได้ ผ่านการถ่ายทอดบทบาทของ 3 ตัวละครเด่น ที่มีพฤติกรรมการท่องโลกออนไลน์ที่แตกต่างกัน เพื่อให้ผู้ชมได้เรียนรู้ด้วยตนเองไปพร้อมๆ กับตัวละคร แต่ละบทบาท

และเพราะหนังสั้นเป็นสื่อที่นำเสนอเนื้อหาตรงไปตรงมา ไม่ซับซ้อน จึงสามารถดึงดูดความสนใจจากผู้ชมที่จำกัดแค่กลุ่มเป้าหมาย แต่ยังกระตุ้นความสนใจให้กับทุกเพศทุกวัยได้ไม่ยาก

โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ปกครอง ซึ่งถือเป็นกลไกสำคัญที่จะช่วยป้องกันปัญหาภัยคุกคามทางออนไลน์ให้กับเยาวชน และเพื่อให้เกิดการต่อยอดสู่การรณรงค์สร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับ Digital Footprint ได้มากขึ้นและเกิดเป็นกระแสไวรัล ทีม “Powerpoint Girls” มองว่า การตัดเป็นคลิปสั้น ย่อยๆ เผยแพร่ใน TikTok พร้อมติดแฮชแท็ก ก็จะทำให้แคมเปญหนังสั้น “ออนไลน์เมื่อพร้อม” สามารถเข้าถึงกลุ่มเป้าหมายได้มีประสิทธิภาพมากขึ้น

อันดับ 3 ทีม “สิทธิวิไล แฟมมิลี่” บอร์ดเกม ฝึกทักษะลงทุนออนไลน์

เกิดขึ้นจากการรวมตัวของ 3 พ่อแม่ลูก ได้แก่ รักษ์ศักดิ์ สิทธิวิไล (พ่อ), อุณาพร สิทธิวิไล (แม่) และอัลปรียา สิทธิวิไล (ลูกสาว) สู่ไอเดียสุดสร้างสรรค์ แคมเปญ “เกมกลเม็ดแก้เผ็ดภัยลงทุนออนไลน์” บอร์ดเกมฝึกทักษะการลงทุนออนไลน์ ที่จะเข้ามาสร้างความรู้และวิธีสังเกตความเสี่ยงจากการลงทุน เพราะมองว่าการหลอกให้ลงทุนทางออนไลน์เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง แต่มิจฉาชีพกลุ่มนี้ กลับถูกแจ้งความดำเนินคดีค่อนข้างน้อยเนื่องจากการหาตัวผู้กระทำผิดเป็นไปได้ยาก

ประกอบกับปัจจุบันระบบอินเทอร์เน็ต แบงกิ้ง มีการเติบโตอย่างมาก จึงอาจเปิดช่องให้มิจฉาชีพใช้เป็นเครื่องมือในการหลอกให้ลงทุนทางออนไลน์เพิ่มขึ้น จนอาจกระทบต่อการสูญเงิน และทรัพย์สิน ที่อาจจะลุกลามเป็นปัญหาทั้งในระดับสังคม และเศรษฐกิจได้ ทีมนี้จึงเลือกใช้บอร์ดเกมมาเป็นสื่อในการรณรงค์สร้างความรู้เท่าทันภัยออนไลน์ให้กับคนไทย ที่เหมาะสำหรับทุกกลุ่ม มีจุดแข็งคือ ยิ่งเล่นยิ่งทบทวน

โดยผู้เล่นจะต้องสวมบทบาทสมมติที่แตกต่างกัน ตามบทบาทที่กำหนด และผู้เล่นบางคนจะต้องสวมบทบาทโจรออนไลน์ ที่จะคอยหลอกล่อ ให้ผู้เล่นคนอื่นร่วมลงทุน ขณะที่คนที่สวมบทบาทเป็นคนดีก็ต้องคอยทำหน้าที่ในการจับผิดโจรออนไลน์ ไม่หลงเชื่อลงทุน โดยมีการ์ดทักษะ แก้เผ็ด เพื่อนำมาเป็นข้อมูลในการตอบโต้และจับผิดซึ่งกันและกัน

ถือเป็นสื่อที่ไม่เพียงทำให้ผู้เล่นและผู้ชมสามารถมีปฏิสัมพันธ์กันได้ แต่ยังเปิดโอกาสให้ผู้เล่นลองผิดลองถูก ตัดสินใจในการรับมือและแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า มีการ์ดข้อมูลที่จะเป็นคลังข้อมูลช่วยเหลือฉุกเฉินให้นำมาใช้ประโยชน์ได้ในชีวิตจริงเมื่อต้องการคำปรึกษา/แจ้งความ เช่น ชื่อหน่วยงานและหมายเลขโทรศัพท์ ที่ถูกนำมาประยุกต์ใช้ในเกม

ภายใต้สโลแกน “โดนหลอก คิดอะไรไม่ออก เปิดกล่องเกม” เพื่อให้ผู้เล่นได้ร่วมเรียนรู้และพัฒนาทักษะการรู้เท่าทันภัยออนไลน์ ที่สอดแทรกตลอดของการเล่นเกม เรียกว่าคนที่ไม่เคยเล่นบอร์ดเกมมาก่อนก็สามารถเล่นได้ง่ายๆ ที่สำคัญยิ่งเล่นยิ่งได้ทบทวนและสนุกยิ่งขึ้นเรื่อยๆ

นี่คือหนึ่งตัวอย่างของภาพความสำเร็จ จากกิจกรรม “EDC Pitching” ที่แม้จะเริ่มต้นกิจกรรมเป็นปีแรก แต่ก็ได้รับกระแสตอบรับเป็นอย่างดี นับเป็นก้าวใหม่ที่ชี้ให้เห็นว่า การส่งเสริมให้คนไทยรู้ทันภัยออนไลน์ ไม่ใช่หน้าที่ของใครคนใดคนหนึ่ง แต่เป็นเรื่องพื้นฐานที่คนไทยทุกคนจะต้องมีและร่วมขับเคลื่อนไปพร้อมกัน ผ่านหลากหลายไอเดียจาก Community ของเครือข่ายทุกช่วงวัย ตลอดจนจากคนในสังคมที่มีศักยภาพ ที่มาร่วมสร้างสรรค์แคมเปญ สื่อประชาสัมพันธ์ ที่เปรียบเสมือนคลังความรู้ วัตถุดิบ ที่พร้อมสู่การพัฒนาต่อยอดขยายไปสู่สังคม

ไม่แน่ในอนาคต อาจจะเห็นแคมเปญสุดสร้างสรรค์จนกลายเป็นไวรัล ที่เข้ามาช่วยปลุกกระแส สร้างภูมิคุ้มกันสำหรับคนไทย ให้มีภูมิในการใช้เทคโนโลยีอย่างรู้เท่าทัน ช่วยยกระดับและต่อยอดสู่การเกิด Digital Workforce หรือพลเมืองดิจิทัลที่มีคุณภาพที่ไม่ใช่เพียงแค่ปริมาณกันอีกต่อไป

สิ่งเหล่านี้เกิดขึ้นได้แน่นอนถ้าเราร่วมมือกัน มาร่วม “ส่งต่อความรู้ สู่พลเมืองดิจิทัล” กับ EDC ไปด้วยกัน