ธุรกิจพลอยสีในปัจจุบันมีความท้าทายเป็นอย่างมาก เนื่องจาก กำลังเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงทางธุรกิจ และพฤติกรรมของผู้บริโภคที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว จากปัจจัยทางเทคโนโลยี สภาพสังคม เศรษฐกิจ และกระแสของโลก อาทิ การให้ความสำคัญกับกระบวนการจัดหาพลอยสีอย่างถูกต้อง และการคำนึงถึงผลกระทบทางสังคม และสิ่งแวดล้อมมากขึ้น เป็นต้น สถานการณ์เหล่านี้ ส่งผลให้พฤติกรรม และรสนิยมการซื้อพลอยสีของผู้บริโภคเปลี่ยนไป โดยจะมีผลกระทบต่อความยั่งยืนในการดำเนินธุรกิจและการค้าพลอยสีของโลกในอนาคตอันใกล้

ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อความต้องการพลอยสีในตลาด

ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา อุปสงค์ในตลาดพลอยสีเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องเป็นผลมาจาก เอกลักษณ์ของพลอยสี ที่มีสีสันสวยงามดึงดูดให้ผู้คนต้องการครอบครอง โดยเฉพาะพลอยสีแปลกใหม่และพลอยสีที่มีเหลี่ยมเจียระไนหลากหลายรูปแบบมีแนวโน้มเป็นที่ต้องการมากขึ้น อีกส่วนหนึ่ง ก็มาจาก อิทธิพลของเหล่าคนดัง อาทิ แหวนหมั้นไพลินสีน้ำเงินเข้มของดัชเชสแห่งเคมบริดจ์ หรือ แหวนพลอยอะความารีนบนนิ้วของดัชเชสแห่งซัสเซกซ์ นับเป็นตัวจุดประกายให้ไพลิน และอะความารีนเป็นสินค้าที่ผู้คนถามหามากขึ้น และกลายเป็นสินค้าขายดีในปีนี้ สีที่ Pantone กำหนดในแต่ละปีก็มีผลกระตุ้นความต้องการอัญมณีที่มีสีนั้นๆ ไม่น้อย

โดยพลอยสีที่นิยมในปีนี้เป็น สีชมพู แดง และส้ม ตรงกับสี Living Coral ซึ่งเป็น Pantone’s Color of The Year ส่งผลให้ สปิเนล ทับทิม แซปไฟร์ โกเมน อิมพีเรียลโทแพซ มอร์กาไนต์ และแพดพาราชา เป็นที่ต้องการของตลาดมากขึ้น และความต้องการซื้อเพื่อการลงทุนเป็นอีกหนึ่งเหตุผลในการซื้อพลอยสีไว้ในครอบครอง โดยพลอยสีที่จะยังคงเป็นที่ต้องการของตลาดโลกอยู่เสมอนั้นยังคงเป็นพลอยสีในกลุ่ม Big Three อันประกอบด้วยทับทิม แซปไฟร์ และมรกต ที่มักทำสถิติราคาสูงสุดในการประมูลแต่ละครั้ง

นอกจากนี้ ผู้บริโภคในยุคปัจจุบันยังมีความมั่นใจในการซื้อพลอยสีเพิ่มมากขึ้นจากข้อมูลข่าวสารที่ผู้ซื้อเข้าถึงได้ง่ายทางอินเทอร์เน็ต การพัฒนาของอุตสาหกรรมที่มี ความโปร่งใส ใส่ใจสิ่งแวดล้อม ตลอดจนการตรวจสอบวิเคราะห์คุณภาพพลอยสีที่เชื่อถือได้และมีแนวโน้มซื้อพลอยสีที่มาพร้อมกับใบรับรองคุณภาพอัญมณีมากขึ้นและซื้อสินค้าที่มีแบรนด์ รวมถึงซื้อสินค้าทางออนไลน์เพิ่มมากขึ้นด้วย

ความท้าทายการค้าพลอยสีโลก

ธุรกิจพลอยสีในปัจจุบันเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว เนื่องจากในแต่ละปีมักมีความท้าทายใหม่เข้ามาทำให้สถานการณ์ในตลาดพลอยสีเปลี่ยนแปลงไป ส่งผลให้ธุรกิจพลอยสีต้องมีการพัฒนาและปรับตัวอย่างรวดเร็วอยู่เสมอ โดยประเด็นความท้าทายที่ต้องติดตามมีดังนี้

​กฎระเบียบของประเทศแหล่งวัตถุดิบพลอยสี

หลายประเทศเจ้าของแหล่งวัตถุดิบได้หันมาควบคุมวัตถุดิบอัญมณีในประเทศมากขึ้น โดยอนุญาตให้บริษัทส่งออกได้เฉพาะพลอยสีที่ผ่านการเจียระไนแล้วเท่านั้น เพื่อสร้างมูลค่าเพิ่มและรายได้เพิ่มให้แก่ชุมชน อาทิ เมียนมา ศรีลังกา และแทนซาเนีย เป็นต้น จึงอาจจะกระทบต่อประเทศที่ต้องพึ่งพาการนำเข้าพลอยก้อนจากต่างประเทศ โดยเฉพาะประเทศที่เป็นศูนย์กลางเจียระไนพลอยสีที่ต้องนำเข้าพลอยก้อนมาเจียระไนเพื่อจำหน่ายในประเทศและต่างประเทศ อาทิ ไทย อินเดีย และจีน เป็นต้น

อุปทานของพลอยสีโลก

อุปทานพลอยสีโลกค่อนข้างมีความผันผวน ซึ่งแหล่งวัตถุดิบพลอยสีคุณภาพสูงขุดพบพลอยสีที่ไม่ต้องผ่านการปรับปรุงคุณภาพได้น้อยลง อาทิ ทับทิมของเมียนมา แซปไฟร์ซีลอนจากศรีลังกา แซปไฟร์แคชเมียร์ของอินเดีย และมรกตที่ไม่มีน้ำมันอุดรอยแตกจากโคลอมเบีย ในขณะที่อุปสงค์ต่อพลอยสีเหล่านี้มีอยู่สูงจึงผลักดันให้ราคาพุ่งสูงมาก ส่วนพลอยสีคุณภาพปานกลางถึงต่ำจากแหล่งต่างๆ ทั่วโลกยังคงมีปริมาณมากไม่ว่าจะเป็นพลอยสีจากประเทศแถบเอเชียและแอฟริกา ซึ่งทำให้ผู้ซื้อเข้าถึงได้ง่ายเพราะราคาอยู่ในระดับต่ำถึงปานกลาง

การผูกขาดเหมืองอัญมณีของบริษัทขนาดใหญ่

ปัจจุบันบริษัทขนาดใหญ่หลายรายได้เข้ามามีบทบาทหลักในการดำเนินธุรกิจพลอยสีในสัดส่วนกว่าร้อยละ 20 ของการผลิตทั้งหมด และมักครอบครองแหล่งผลิตสำคัญของโลกเป็นส่วนใหญ่ อาทิ Gemfields ซึ่งครอบครองเหมืองทับทิม Montepuez ในโมซัมบิก และเหมืองมรกต Kagem ในแซมเบีย และ Fura Gems ครอบครองเหมือง Coscuez ในโคลอมเบีย และได้ควบรวมกับ Mustang  Resources ในการทำสัมปทานเหมืองทับทิมในโมซัมบิก เป็นต้น ซึ่งบริษัทเหล่านี้ทำเหมืองด้วยเทคโนโลยีสมัยใหม่แทนที่วิธีการแบบดั้งเดิมจึงผลิตได้อัญมณีคุณภาพดีและนำเข้าสู่ระบบการประมูล ส่งผลให้ผู้ประกอบการรายใหญ่เท่านั้นที่สามารถเข้าถึงพลอยสีคุณภาพดีได้จากการประมูลในขณะที่ผู้ประกอบการรายกลางและรายเล็กซึ่งมีเงินทุนหมุนเวียนน้อยมีโอกาสเข้าร่วมประมูลน้อย จึงทำให้เข้าถึงได้เพียงพลอยสีคุณภาพปานกลางถึงต่ำ

การดำเนินธุรกิจด้วยความโปร่งใสและมีจริยธรรม

จากกระแสที่ผู้ซื้อหันมาให้ความสำคัญกับการซื้อสินค้าจากบริษัทที่มีความโปร่งใส มีจริยธรรม เคารพสิทธิมนุษยชน ไม่ใช้แรงงานเด็ก ตลอดจนการคำนึงถึงผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสังคม ทำให้องค์กรระหว่างประเทศอย่างสมาพันธ์อัญมณีและเครื่องประดับโลก (CIBJO) ได้ออกแนวทางปฏิบัติเรื่องการติดตาม และตรวจสอบย้อนกลับจากปลายทางสู่ต้นทาง (Traceability) ทั้งนี้ ปัจจุบัน Gübelin Gem Lab ได้นำเทคโนโลยีระบบ Provenance Proof Blockchain เพื่อติดตามแหล่งที่มาของอัญมณีในทุกๆ ขั้นตอนตลอดห่วงโซ่อุปทานมาใช้ และเปิดให้ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทุกฝ่ายใช้งานแล้ว ฉะนั้น ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียตลอดห่วงโซ่อุปทานต้องปรับตัว และพิจารณาเข้าร่วมใช้งานในระบบบล็อกเชนอันเป็นกลไกขับเคลื่อนอุตสาหกรรมพลอยสีในอนาคต

แนวโน้มธุรกิจการค้าพลอยสี

แม้ว่าธุรกิจอัญมณีจะต้องเผชิญกับสถานการณ์ท้าทายต่างๆแต่อุปสงค์ต่อพลอยสียังคงมีแนวโน้มขยายตัวอย่างต่อเนื่อง โดยอุปสงค์ของลูกค้าระดับกลางส่วนหนึ่งถูกผลักดันจากการโฆษณาและอิทธิพลของเซเลบหรือผู้ทรงอิทธิพลในสื่อออนไลน์ ส่วนอุปสงค์ของลูกค้าระดับบนพุ่งเป้าไปที่การลงทุนในกลุ่มพลอยสี Big Three คุณภาพสูง ในขณะที่กลุ่ม Millennial สนใจพลอยสีแปลกใหม่เป็นเอกลักษณ์และเหลี่ยมเจียระไนหลากหลายรูปแบบ นอกจากนี้ สิ่งที่เห็นได้ชัดต่อไปในภายหน้าคือลูกค้าทุกระดับให้ความสำคัญต่อประเด็นการดำเนินธุรกิจอย่างโปร่งใสและมีจริยธรรม โดยหันมาให้ความสนใจซื้ออัญมณีที่ระบุแหล่งที่มาตั้งแต่ต้นทางจนถึงปลายทาง และต้องการรู้ว่าสินค้านั้นให้ความช่วยเหลือชุมชนและปกป้องสิ่งแวดล้อมมากน้อยเพียงใด

สำหรับความท้าทายที่ถือเป็นอุปสรรคสำคัญต่อการค้าพลอยสีของโลกคือ การที่บริษัทรายใหญ่ 2 รายได้ครอบครองเหมืองพลอยสีสำคัญของโลก ซึ่งเข้ามาตัดทอนห่วงโซ่อุปทานให้สั้นลงโดยจัดการประมูลพลอยก้อนจากเหมืองของตน ซึ่งมีเพียงบริษัทผู้ค้ารายใหญ่เท่านั้นที่สามารถเข้าถึงพลอยก้อนคุณภาพดีจากการประมูลได้ ส่งผลกระทบต่อผู้ค้าพลอยสีและผู้ผลิตเครื่องประดับขนาดเล็กถึงกลางที่ค้าขายในรูปแบบดั้งเดิมที่ทำได้เพียงซื้อพลอยสีจากเหมืองเล็กซึ่งผลิตพลอยสีคุณภาพปานกลางถึงต่ำ หากแต่มีราคาค่อนข้างสูง อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบันมีเพียงการผูกขาดเหมืองอยู่ในกลุ่มทับทิมและมรกตเท่านั้น และยังไม่พบการผูกขาดเหมืองไพลิน ดังนั้น จึงต้องจับตาว่าจะมีบริษัทรายใดเข้าไปผูกขาดเหมืองไพลินในประเทศผู้ผลิตสำคัญของโลกหรือไม่ต่อไป

นอกจากนี้ ตลาดสินค้าระดับกลางถึงล่างมีแนวโน้มแผ่วลงไป เนื่องจากการค้นพบอัญมณีแหล่งใหม่โดยเฉพาะในทวีปแอฟริกา ซึ่งส่วนใหญ่เป็นพลอยสีคุณภาพปานกลางลงมา ในขณะที่ตลาดก็ยังมีพลอยสีคุณภาพปานกลางลงมาถึงต่ำอยู่มาก อาจทำให้มีปริมาณพลอยสีกลุ่มนี้มากเกินความต้องการของตลาด นับเป็นปัจจัยเสี่ยงทำให้ราคาลดต่ำลงมา ในขณะที่ตลาดสินค้าระดับบนยังคงเติบโตได้อย่างแข็งแกร่ง เพราะอุปทานมีจำกัดแต่ความต้องการสินค้าคุณภาพสูงยังมีอยู่มาก รวมถึงการค้นพบอัญมณีชนิดใหม่หลากหลายชนิด ก็อาจทำให้เกิดการทดแทนสินค้า โดยผู้ซื้อมีแนวโน้มบริโภคอัญมณีชนิดใหม่ซึ่งมีสีใกล้เคียงกับอัญมณีชนิดเดิมแต่มีคุณภาพดีกว่าในราคาที่ใกล้เคียงกันมากขึ้น ซึ่งเป็นข้อดีที่ทำให้ผู้บริโภคมีทางเลือกมากขึ้น แต่อาจทำให้พลอยสีเดิมของผู้ค้าค้างสต๊อกมากขึ้นและราคาพลอยสีเดิมก็อาจจะตกลงไปอีกได้ในอนาคต

อย่างไรก็ดี ท่ามกลางกระแสการเปลี่ยนแปลงที่กล่าวมาข้างต้น ไม่ว่าจะเป็นผู้ค้ารายเล็กหรือรายใหญ่ หากยังไม่ปรับตัวเตรียมพร้อมรับมือกับสถานการณ์ต่างๆ ที่อาจทำให้การค้าเปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา ก็ยากที่จะทำให้ธุรกิจยืนหยัดอยู่ในตลาดพลอยสีได้

ศูนย์ข้อมูลอัญมณีและเครื่องประดับ

สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์การมหาชน)

สมัครสมาชิกเพื่อติดตามข้อมูลได้ที่ infocenter.git.or.th หรือทางไลน์ที่ git_info_center

หรือติดตามเราได้ที่เฟซบุ๊ค facebook.com/GITInfoCenter